Testosteron, czyli podstawowy męski hormon płciowy, najczęściej kojarzony jest z popędem seksualnym, wytrzymałością, siłą czy budowaniem masy mięśniowej. Zdecydowanie rzadziej wiąże się go z rozwojem mózgu i funkcjami kognitywnymi. Tymczasem badania wskazują, że niski poziom testosteronu może odpowiadać za zaburzenia pamięci, koncentracji, funkcje wykonawcze (m.in. regulację zachowania i emocji), powodować tzw. mgłę mózgową, depresję i zaburzenia nastroju.
Skąd wiemy, że testosteron wpływa na funkcjonowanie mózgu? Nauka dostarcza nam na to kilku dowodów.
Po pierwsze, testosteron zaliczany jest do androgenów (grupy hormonów o działaniu maskulinizującym). W mózgu obecne są zaś receptory androgenowe, które wiążą się z androgenami i innymi steroidami, a następnie z DNA. Efektem tego procesu jest aktywacja białek, które pełnią w organizmie wiele zróżnicowanych funkcji.
Po drugie, udowodniono, że testosteron przekracza barierę krew-mózg. Jest to mechanizm, który zabezpiecza mózg przed substancjami, które mogłyby go potencjalnie uszkodzić. Ilość substancji, które mogą dostać się przez krwiobieg do mózgu, jest ograniczona. Zaliczają się do nich m.in. tlen, woda, niektóre leki, kofeina oraz… testosteron i inne hormony steroidowe.
Dzięki temu, że testosteron przenika barierę krew-mózg, może wpływać na funkcjonowanie mózgu i funkcje kognitywne.
Niedobór testosteronu, podobnie jak wiele innych dolegliwości, oddziałuje na funkcje mózgu również w sposób pośredni. Przewlekłe zmęczenie, bezsenność, depresja, zaburzenia lękowe czy obniżenie libido – każdy z tych symptomów, charakterystycznych dla niedoboru testosteronu, może wpływać na funkcje kognitywne. To jest powodować problemy z koncentracją, zaburzenia pamięci czy tzw. mgłę mózgową.
Łatwo wyobrazić sobie, że mężczyzna z niedoborem testosteronu, objawiającym się m.in. stanami depresyjnymi, zapomina o wielu detalach i nie może skupić się na swojej pracy. Mężczyzna z obniżonym libido może zmagać się z trudnościami w nawiązaniu lub utrzymaniu relacji, co z kolei przekłada się na dodatkowy stres, ruminowanie i zamartwianie.
Testosterone Trials to określenie, jakie nadano zestawowi 7 badań skupionych na wpływie testosteronu na organizm. Badania były kontrolowane poprzez placebo, z zastosowaniem podwójnej ślepej próby. Przeprowadzono je na grupie 788 mężczyzn, których średni wiek to 72 lata.
Testem, który interesuje nas najbardziej z perspektywy tego artykułu jest The Cognitive Function Trial, w którym zmierzono wpływ terapii zastępczej testosteronem na funkcje kognitywne mężczyzn ze stwierdzonym niedoborem testosteronu.
U mężczyzn stosujących terapię zastępczej testosteronem, zauważono poprawę zdolności werbalnych (formułowanie zdań oraz wyszukiwanie właściwych słów) oraz funkcjonowanie pamięci w porównaniu do grupy, która otrzymywała placebo.
Niezwykle ważnym dowodem na słuszność terapii zastępczej testosteronem u mężczyzn w podeszłym wieku jest również badanie, w ramach którego wykazano, że niski poziom testosteronu wiąże się ze znacznie zwiększonym ryzykiem wystąpienia choroby Alzheimera oraz pogorszenia funkcji kognitywnych u starszych mężczyzn.
Niedobór testosteronu – poza tym, że w pośredni sposób wpływa na wiele funkcji kognitywnych, na co wskazaliśmy wcześniej – może również wpływać na poziom kortyzolu w organizmie.
Badania dowodzą, że pomiędzy testosteronem a kortyzolem zachodzi oddziaływanie antagonistyczne. Wysoki poziom kortyzolu wpływa na obniżenie się poziomu testosteronu. Wysokie stężenie testosteronu wpływa zaś pozytywnie na obniżanie hormonu stresu.
Kortyzol często określany jest jako hormon stresu i nazwa ta dobrze odpowiada jego funkcji. Wysoki poziom kortyzolu wprowadza organizm w stan wzmożonego napięcia i gotowości do ucieczki albo walki. Każdy, kto doświadczył w swoim życiu intensywnego stresu, zdaje sobie sprawę, że stan ten nie sprzyja jasnemu myśleniu, koncentracji czy pamięci. Przewlekły nadmiar kortyzolu może sprawić, że zaburzenia te przybiorą na sile i będą towarzyszyły pacjentowi na co dzień.
Mężczyźni, którzy zmagają się z problemami z pamięcią, koncentracją czy mgłą mózgową, spowodowanymi przez niski poziom testosteronu i zwiększony kortyzol, mogą odczuć znaczną poprawę funkcji kognitywnych po wprowadzeniu hormonalnej terapii zastępczej.
Terapia testosteronem może poprawić funkcje kognitywne mężczyzn, u których stwierdzono niedobór tego hormonu. Nie jest ona jednak cudownym sposobem na poprawę funkcjonowania mózgu – stosowanie wysokich dawek testosteronu nie zapewni lepszych efektów w postaci pamięci absolutnej czy kilkudziesięciu dodatkowych punktów IQ.
Należy jasko podkreślić, że badania wskazują na poprawę funkcji kognitywnych jedynie u pacjentów ze zdiagnozowanym niedoborem, u których dzięki TRT udało się osiągnąć optymalne stężenie hormonu w surowicy krwi.
Źródła:
Peter J Snyder, Shalender Bhasin, Glenn R Cunningham, Alvin M Matsumoto, Alisa J Stephens-Shields, Jane A Cauley, Thomas M Gill, Elizabeth Barrett-Connor, Ronald S Swerdloff, Christina Wang, Kristine E Ensrud, Cora E Lewis, John T Farrar, David Cella, Raymond C Rosen, Marco Pahor, Jill P Crandall, Mark E Molitch, Susan M Resnick, Matthew Budoff , Emile R Mohler 3rd, Nanette K Wenger, Harvey Jay Cohen, Stanley Schrier, Tony M Keaveny, David Kopperdahl, David Lee, Denise Cifelli, Susan S Ellenberg. Lessons From the Testosterone Trials.
Low Testosterone Level and Risk of Alzheimer’s Disease in the Elderly Men: a Systematic Review and Meta-Analysis. Wenshan Lv, Na Du, Ying Liu, Xinyi Fan, Yunyang Wang, Xiujuan Jia, Xu Hou, Bin Wang.
Testosterone and the brain. Michael Zitzmann.
Jednym z ryzyk związanych z terapią testosteronową (TRT) może być wzrost poziomu estradiolu, szczególnie przy wysokim poziomie testosteronu. W rzadkich przypadkach może to prowadzić do retencji płynów. Istnieje jednak szereg skutecznych strategii, które mogą zapobiec temu problemowi lub pomóc w jego rozwiązaniu. Oto najskuteczniejsze z nich! Artykuł porusza problem zatrzymywania wody podczas terapii testosteronowej (TRT), […]
Terapia zastępcza testosteronem może znacząco poprawić jakość życia, pod warunkiem że jej efekty są regularnie monitorowane. Kontrola pozwala na optymalizację wyników leczenia, zarządzanie ewentualnymi ryzykami oraz zachowanie dobrego stanu zdrowia. Jak zatem skutecznie monitorować parametry zdrowia podczas TRT? Artykuł wyjaśnia, dlaczego terapia zastępcza testosteronem wymaga regularnego monitorowania, w tym badań poziomu testosteronu, estradiolu, morfologii krwi […]
Na temat związku między kofeiną a testosteronem narosło wiele mitów. Jedni twierdzą, że kofeina może chwilowo podnieść poziom testosteronu, podczas gdy inni wskazują na jej potencjalne negatywne efekty, zwłaszcza przy nadmiernym spożyciu. Jaka jest prawda? I czy kofeina może wpływać na skuteczność terapii testosteronem? Artykuł omawia wpływ kofeiny na poziom testosteronu i jej potencjalny efekt […]