Medycyna to nauka, która opiera się na badaniach. Te z kolei dostarczają nam wielu fascynujących, obiecujących, złożonych – a często nawet komplikujących zastany porządek – informacji. Nowe wnioski prowadzą do aktualizacji lub całkowitej zmiany obowiązującej wiedzy medycznej. Tak też wydarzyło się w przypadku badań nad powiązaniem testosteronu z ryzykiem wystąpienia zaburzeń sercowo-naczyniowych, w tym zawału serca czy udaru mózgu. Chociaż przez wiele lat zakładano, że testosteron zwiększa ich prawdopodobieństwo, aktualne badania dowodzą czegoś zupełnie przeciwnego: prawidłowy poziom testosteronu obniża ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.
Statystyki są nieubłagane – choroby sercowo-naczyniowe (CVD – z ang. cardiovascular disease) są główną przyczyną śmierci na całym świecie. Ryzyko ich wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem i współwystępowaniem otyłości, nadciśnienia, cukrzycy i innych zaburzeń metabolicznych.
Wyraźna jest zależność pomiędzy występowaniem chorób serca i układu krążenia a płcią. Mężczyźni są na nie narażeni w większym stopniu niż kobiety, co sugeruje, że hormony płciowe odgrywają znaczącą rolę w patogenezie CVD.
W badaniach stosunkowo wcześnie i skutecznie udowodniono dobroczynny wpływ estrogenów na układ sercowo-naczyniowy. Zależność pomiędzy testosteronem a ryzykiem CVD pozostawała jednak niejasna.
W związku z tym, że choroby serca i układu krążenia częściej dotykają mężczyzn, przez wiele lat uważano, że odpowiedzialny jest za to podstawowy z męskich hormonów płciowych, czyli testosteron. Obserwacje i badania randomizowane zdawały się ten fakt potwierdzać, jednak aktualne przeglądy i metaanalizy wskazują, że dostarczają one niskiej jakości danych.
Co więcej, nowe badania wskazują, że to niedobór testosteronu może być odpowiedzialny za zwiększone ryzyko sercowo-naczyniowe.
Massechusetts Male Aging Study – obserwacyjne badanie losowej próby mężczyzn w wieku 40-70 lat – wykazało, że najwyższy poziom (peak) testosteronu występuje w okolicy 30 roku życia. W kolejnych latach życia poziom hormonu stopniowo się obniża, o około 1-2% w skali roku. Wniosek ten powiązano z ryzykiem sercowo-naczyniowym, które również rośnie wraz z wiekiem mężczyzn.
W 2008 roku przeprowadzono prospektywne badanie starszych mężczyzn, które wykazało, że u mężczyzn, których poziom testosteronu był najniższy(mieścił się w ostatnim kwartylu), ryzyko śmierci w ciągu 20 lat było aż o 40% wyższe niż u badanych, których poziom testosteronu mieścił się w normie. W badaniu tym wykazano również, że niski testosteron jest powiązany ze śmiertelnością na skutek zaburzeń pracy serca i układu krążenia. Na wynik ten nie wpływały inne czynniki ryzyka, takie jak styl życia, choroby współistniejące czy wiek.
Badania przeprowadzone w Holandii wykazało, że niski poziom testosteronu zwiększa ryzyko wystąpienia i postępowania miażdżycy aorty. Badanie European Prospective Into Cancer in Norfolk wykazało, że niskie stężenie endogennego testosteronu ma istotny związek z ogólną śmiertelnością oraz chorobami sercowo-naczyniowymi wśród mężczyzn.
Przyjrzyjmy się bliżej najważniejszym kwestiom poruszanym w badaniach klinicznych:
Śmiertelność ogólna mężczyzn a śmiertelność z powodów sercowo-naczyniowych wśród mężczyzn z niedoborem testosteronu
Autorzy wybranych przeglądów systematycznych i metaanaliz wykazali, że niski poziom testosteronu można powiązać ze zwiększonym ryzykiem poważnych, przewlekłych chorób, takich jak nadciśnienie, niewydolność nerek, zespół metaboliczny, cukrzyca czy choroby sercowo-naczyniowe.
W jednym z badań zauważono również zależność pomiędzy wysokim poziomem testosteronu a zmniejszonym ryzykiem wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych u mężczyzn powyżej 70 roku życia. Jednocześnie nie odnotowano takiej zależności w przypadku młodszych mężczyzn.
Metaanaliza 18 badań (obejmujących łącznie 22 tysiące pacjentów) wykazała, że śmiertelność ogólna i śmiertelność z przyczyn sercowo-naczyniowych są w sposób istotny powiązane z niskim poziomem testosteronu, pomimo znaczącej heterogeniczności analizowanych badań.
Niedobór testosteronu a choroba wieńcowa i zawał serca
Badanie z 2013 roku sugeruje, że ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej jest wyższe u mężczyzn z niskim poziomem testosteronu. Co więcej, zauważono, że u mężczyzn z wysokim poziomem testosteronu choroba przebiega łagodniej, a u mężczyzn z niedoborem ciężej.
Wciąż niejasny jest mechanizm, który odpowiada za tę zależność.
W przeprowadzonych ostatnio badaniach kontrolnych z wykorzystaniem placebo wykazano, że przyjmowanie preparatów testosteronu wpłynęło pozytywnie na stan pacjentów z chorobą wieńcową, wydłużając czas do wystąpienia obniżenia odcinka ST w teście wysiłkowym. Na tej podstawie sugeruje się, że testosteron może wpływać na rozszerzenie naczyń wieńcowych.
Niedobór testosteronu a zastoinowa niewydolność serca
Patofizjologia zastoinowej niewydolności serca jest złożona i wciąż pozostaje przedmiotem badań. Do choroby przyczyniają się m.in. zaburzenia hormonalne. Aby ocenić związek pomiędzy zastoinową niewydolnością serca a niedoborem testosteronu, przeprowadzono badanie 208 chorych i 366 zdrowych mężczyzn z grupy kontrolnej.
U wszystkich mężczyzn z niewydolnością serca – bez względu na klasyfikację na skali NYHA – stwierdzono obniżony poziom testosteronu. Co istotne, niskie stężenie hormonu powiązano ze złymi rokowaniami i zwiększoną śmiertelnością pacjentów.
W tym miejscu należy zaznaczyć, że w ostatnich latach przeprowadzono również badania, które nie wykazały bezpośredniego powiązania pomiędzy poziomem testosteronu a ryzykiem CVD. Część przeglądów i metaanaliz sugeruje, że niski poziom testosteronu jest czynnikiem śmiertelności z powodów sercowo-naczyniowych, jednak zwraca uwagę na heterogeniczność przeprowadzonych badań.
Czy mężczyzna po zawale serca, u którego stwierdzono niedobór testosteronu, może stosować hormonalną terapię zastępczą? To zależy. Każdy pacjent wymaga indywidualnego podejścia, dokładnego przeanalizowania historii leczenia, ostrożnego wyboru metody oraz dawkowania preparatów testosteronu.
Zalecenia American College of Cardiology oraz American Endocrine Society zalecają, aby unikać stosowania TRT u mężczyzn z niewłaściwie kontrolowaną niewydolnością serca, niedawno przebytym zawałem mięśnia sercowego, rewaskularyzacją i udarem mózgu, który wystąpił w ciągu ostatniego półrocza.
Co z pozostałymi pacjentami? Przed rozpoczęciem terapii testosteronem należy uważnie przeanalizować korzyści wynikające ze stosowania TRT w porównaniu z leczeniem zastępczym. Aby dowiedzieć się, czy hormonalna terapia zastępcza będzie optymalnym rozwiązaniem dla Ciebie i mieć pewność, że leczenie prowadzone jest w nie tylko w sposób efektywny, ale również bezpieczny dla Twojego zdrowia, wykonaj badania krwi i wyślij zgłoszenie do bezpłatnej analizy w Męskiej Klinice.
Przeczytaj także: wpływ terapii testosteronem na prostatę
Bibliografia:
Ahmed T, Alattar M, Pantalone K, Haque R. Is Testosterone Replacement Safe in Men with Cardiovascular Disease?
Goodale T, Sadhu A, Petak S, Robbins R. Testosterone and the Heart
Kaur H, Werstuck GH. The Effect of Testosterone on Cardiovascular Disease and Cardiovascular Risk Factors in Men: A Review of Clinical and Preclinical Data
Gencer B, Mach F. Testosterone: a hormone preventing cardiovascular disease or a therapy increasing cardiovascular events?
Corona G, Maseroli E, Rastrelli G, Isidori AM, Sforza A, Mannucci E, Maggi M. Cardiovascular risk associated with testosterone-boosting medications: a systematic review and meta-analysis
Stres jest nieodłączną częścią życia i jeżeli towarzyszy Ci w adekwatnych sytuacjach, na umiarkowanym poziomie, może wpływać na Ciebie korzystnie. Eustres, czyli pozytywny stres, pobudza organizm, motywuje do rozwoju, mobilizuje. Kiedy jednak czujesz przewlekłe napięcie, z którym trudno jest się uporać, stres może okazać się destrukcyjny, wpływając zarówno na Twoją kondycję psychiczną, jak i fizyczną. […]
Niedobór testosteronu może negatywnie wpływać na jakość życia mężczyzn, rzutując na kondycję fizyczną, sprawność seksualną, a także zdrowie psychiczne. Kiedy do tych objawów dołącza stan przedcukrzycowy lub cukrzyca – na których wystąpienie bardziej narażeni są mężczyźni z obniżonym poziomem testosteronu – sytuacja może stać się wyjątkowo poważna. W poniższym artykule przyglądamy się zależności pomiędzy testosteronem […]
Od zdrowia Twoich jąder zależy bardzo wiele. To one – produkując plemniki oraz testosteron – odpowiadają za Twoją płodność, sprawność seksualną i dobre samopoczucie. Przekonaj się, jak dbać o jądra i jak rozpoznać, że dzieje się z nimi coś niepokojącego. Najczęstsze choroby jąder – objawy Większości chorób jąder towarzyszy ból oraz obrzęk moszny. […]