Zastanawiasz się, czy pora podania testosteronu podczas TRT ma znaczenie? W niektórych przypadkach może odgrywać istotną rolę. W tym artykule wyjaśniamy, jak wybrać moment na przyjęcie dawki, aby wspierać naturalny rytm hormonalny i zwiększyć skuteczność terapii.
Artykuł przedstawia praktyczne aspekty doboru pory podawania testosteronu, zwracając uwagę na znaczenie rytmu dobowego. Wskazuje, że w przypadku preparatów krótkodziałających poranne dawkowanie może lepiej odzwierciedlać naturalny szczyt hormonalny, poprawiać samopoczucie i ograniczać ryzyko działań niepożądanych. Podkreślono jednak, że kluczowe znaczenie ma indywidualne dostosowanie pory aplikacji do stylu życia oraz reakcji organizmu pacjenta.
Rytm dobowy a endogenna produkcja testosteronu
Testosteron nie jest wydzielany w sposób stały. Jego produkcja wykazuje wyraźną zmienność dobową. U zdrowych mężczyzn najwyższe stężenie testosteronu obserwuje się w godzinach porannych, zazwyczaj między 4:00 a 8:00. Natomiast najniższe wieczorem, około godziny 20:00. To zjawisko jest fizjologiczne i związane z działaniem osi podwzgórze-przysadka-jądra.
Co istotne, rytm dobowy testosteronu jest ściśle powiązany z cyklem snu. Uważa się, że u osób poniżej 40. roku życia najwyższe stężenie testosteronu przypada często na pierwszą fazę snu REM. U starszych mężczyzn, u których struktura snu jest mniej stabilna, szczyt pojawia się zazwyczaj po ok. trzech godzinach nieprzerwanego snu.
Czy pora dawkowania wpływa na efekty TRT?
Uwzględnienie dobowych zmian hormonalnych ma znaczenie zarówno na etapie diagnostyki, jak i leczenia. Zaleca się wykonywanie oznaczeń poziomu testosteronu we krwi w godzinach porannych, gdyż to zapewnia większą czułość i trafność diagnostyczną.
W kontekście terapii u części pacjentów poranne podanie testosteronu może lepiej odwzorowywać fizjologiczny profil hormonalny i ograniczać ryzyko niepożądanych działań, np. zaburzeń snu przy wieczornych iniekcjach. Jednak wybór pory dawkowania powinien uwzględniać także szereg innych czynników, jak formę preparatu (krótko- vs. długodziałające), tryb życia pacjenta, indywidualną tolerancję oraz ewentualne objawy związane z terapią.
Dlatego, choć istnieją ogólne rekomendacje kliniczne, terapia testosteronem powinna być zawsze indywidualizowana, z uwzględnieniem potrzeb, reakcji i stylu życia konkretnego pacjenta.
W planowaniu skutecznej terapii jednym z najważniejszych elementów jest dostosowanie pory podania do formy stosowanego preparatu. Nieprawidłowo dobrana pora podania, szczególnie w przypadku form krótkodziałających, może skutkować subiektywnie gorszą tolerancją terapii, pogorszeniem jakości snu, rozregulowaniem rytmu dobowego lub fluktuacjami nastroju.
Optymalne pory podania testosteronu z uwzględnieniem formy stosowanego preparatu, to:
- Preparaty krótkodziałające – w tym przypadku pora dnia ma istotne znaczenie. Ich działanie zaczyna się bowiem wkrótce po aplikacji i powoduje szybki wzrost stężenia hormonu we krwi. Dlatego zaleca się ich stosowanie w godzinach porannych, by maksymalnie odwzorować fizjologiczny rytm dobowy testosteronu. Podanie wieczorne może prowadzić do nienaturalnego wzrostu testosteronu w czasie snu, co potencjalnie zaburza sen i powoduje inne objawy niepożądane (np. rozdrażnienie, nadpobudliwość). Natomiast te preparaty nie są dostępne w polskim obrocie aptecznym.
- Preparaty długodziałające – w przypadku długodziałających preparatów iniekcyjnych, które mają okres półtrwania od kilku dni do kilku tygodni, rytm dobowy traci już swoje znaczenie. Hormon jest bowiem uwalniany stopniowo, a jego poziom we krwi utrzymuje się na stosunkowo stabilnym poziomie przez cały okres między kolejnymi dawkami.
Styl życia i aktywność fizyczna
Kolejne aspekty, które warto wziąć pod uwagę przy ustalaniu pory przyjmowania dawek, zwłaszcza żelu lub plastrów, to:
- Pora treningów – jeśli trenujesz rano, aplikuj żel po treningu lub po porannej toalecie, aby uniknąć jego starcia potem i zwiększyć wchłanianie. Trenujesz po południu lub wieczorem? W takim przypadku najlepiej nakładać żel rano, zanim organizm wejdzie w rytm dnia. To także pozwala zachować zbliżony do fizjologicznego rytm testosteronu.
- Praca zmianowa – u osób z nieregularnym snem i pracą zmianową (np. nocne zmiany), najlepszą porą na aplikację jest moment po głównym śnie, niezależnie od tego, o której godzinie przypada.
- Codzienna toaleta – jeśli styl życia wymaga częstych kąpieli (np. praca fizyczna, pływanie), planuj aplikację żelu po kąpieli i unikaj moczenia skóry w miejscu aplikacji przez kilka godzin. To zapewnia lepszą absorpcję.
- Codzienna rutyna – ustal porę aplikacji, która pasuje do Twojego rytmu dnia i której możesz się konsekwentnie trzymać. Regularność zwiększa skuteczność terapii i stabilność poziomu hormonu we krwi.
Jak ustalić najlepszą porę podania w swoim przypadku?
Jak wspomniano wcześniej, optymalna pora podania testosteronu zależy od wielu czynników, w tym formy preparatu, stylu życia, rytmu snu, aktywności fizycznej oraz codziennych nawyków. Kluczowe znaczenie ma także indywidualna reakcja organizmu na leczenie.
Dlatego dobór godziny podania najlepiej omówić z lekarzem prowadzącym, który uwzględni zarówno aspekty farmakologiczne, jak i tryb życia. Warto również obserwować reakcje organizmu – poziom energii, jakość snu, samopoczucie – i zgłaszać ewentualne zmiany podczas kontroli.
Wspólnie z lekarzem można dopracować schemat dawkowania tak, aby był jak najlepiej dopasowany do indywidualnych potrzeb. Właściwe ustawienie terapii wymaga jednak czasu, obserwacji i elastycznego podejścia.\
Źródła:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/155929
https://journals.lww.com/ajandrology/fulltext/9900/regulation_of_testosterone_synthesis_by_circadian.298.aspx
