Sarkopenia to powszechny problem wśród mężczyzn po 40. roku życia. Badania wskazują, że testosteron może odgrywać istotną rolę w spowalnianiu tego procesu, wspierając utrzymanie siły mięśniowej i sprawności funkcjonalnej.
Artykuł przybliża związek między poziomem testosteronu a rozwojem sarkopenii u mężczyzn po 40. roku życia. Wyjaśnia, czym jest sarkopenia, jakie niesie zagrożenia dla zdrowia i jakości życia, oraz w jaki sposób testosteron wpływa na masę i siłę mięśniową. Omawia także rolę terapii zastępczej testosteronem (TRT) w prewencji i leczeniu tego schorzenia oraz podkreśla znaczenie aktywności fizycznej i diety jako nieodłącznych elementów skutecznego postępowania.
Czym jest sarkopenia?
Sarkopenia to postępujący, uogólniony zespół objawów charakteryzujący się spadkiem masy mięśniowej, siły mięśniowej oraz sprawności fizycznej, prowadzący do pogorszenia jakości życia i zwiększonego ryzyka niepełnosprawności. Jest to naturalny proces związany z wiekiem, który najczęściej rozpoczyna się po 40. roku życia. A przyspiesza po 60. roku życia.
Na jej rozwój wpływają zarówno czynniki fizjologiczne (starzenie się tkanek, zmniejszenie aktywności anabolicznej), jak i środowiskowe, jak brak ruchu, niedobory żywieniowe oraz zaburzenia hormonalne, w tym spadek poziomu testosteronu.
Sarkopenia nie ogranicza się wyłącznie do aspektów estetycznych. Utrata masy i siły mięśniowej zwiększa ryzyko upadków, złamań, utraty samodzielności oraz pogorszenia ogólnej sprawności. Nieleczona sarkopenia wiąże się również z wyższym ryzykiem powikłań metabolicznych, takich jak insulinooporność, cukrzyca typu 2, zaburzenia lipidowe, a nawet zwiększona śmiertelność.
Jak rozpoznać pierwsze objawy sarkopenii u mężczyzn?
Sarkopenia rozwija się stopniowo i przez długi czas może pozostawać niezauważona. Pierwsze objawy często są kojarzone ze zwykłym zmęczeniem.
Do jej najwcześniejszych sygnałów zalicza się:
- osłabienie siły chwytu dłoni – trudności z otwieraniem słoików, noszeniem zakupów, uścisk dłoni staje się wyraźnie słabszy,
- zmniejszenie masy mięśniowej – zauważalne „wyszczuplenie” kończyn przy niezmienionej lub rosnącej masie ciała (zwiększenie tkanki tłuszczowej),
- utrata sprawności funkcjonalnej – trudności z wchodzeniem po schodach, wstawaniem z niskich foteli lub łóżka bez podparcia,
- szybsza męczliwość mięśni – zadyszka i zmęczenie pojawiają się przy codziennych, wcześniej niewymagających czynnościach,
- zaburzenia równowagi i częstsze potknięcia – spadek kontroli motorycznej może prowadzić do zwiększonego ryzyka upadków.
Poziom testosteronu a sarkopenia. Czy jest jakiś związek?
Testosteron jest głównym hormonem anabolicznym, który stymuluje syntezę białek mięśniowych, wspiera regenerację tkanek i utrzymanie masy mięśniowej. Spadek jego stężenia, naturalnie występujący z wiekiem, prowadzi do zaburzenia równowagi między procesami anabolicznymi a katabolicznymi, przyspieszając utratę mięśni (sarkopenię).
Więcej informacji na temat wpływu testosteronu na siłę mięśni, znajdziesz w tym miejscu.
Liczne badania naukowe i przeglądy literatury medycznej wskazują, że niski poziom testosteronu koreluje z większym ryzykiem sarkopenii, obniżeniem siły mięśniowej i pogorszeniem funkcji fizycznych.
TRT w prewencji i leczeniu sarkopenii u mężczyzn
Terapia zastępcza testosteronem (TRT) jest uznawana za jedno z potencjalnych narzędzi wspomagających leczenie sarkopenii u mężczyzn z potwierdzonym niedoborem tego hormonu.
Korzyści z TRT to m.in.:
- wzrost masy mięśniowej: metaanalizy wskazują, że TRT może zwiększać beztłuszczową masę ciała średnio o 1,5-3 kg w ciągu 6-12 miesięcy u mężczyzn z hipogonadyzmem,
- poprawa siły mięśniowej: badania pokazują wzrost siły uścisku dłoni o 8-12 proc. u pacjentów rozpoczynających TRT z poziomem testosteronu poniżej 300 ng/dl,
- lepsza regeneracja mięśni: testosteron wspiera odbudowę włókien mięśniowych, co może umożliwiać bardziej intensywną aktywność fizyczną.
Należy, jednak pamiętać, że:
- najlepsze efekty obserwuje się u mężczyzn z wyraźnym niedoborem (<350 ng/dl),
- TRT nie zastępuje regularnego treningu oporowego; optymalne rezultaty uzyskuje się łącząc farmakoterapię z aktywnością fizyczną.
Znaczenie aktywności fizycznej i diety w walce z sarkopenią
Skuteczne leczenie sarkopenii wymaga zintegrowanego podejścia, które łączy terapię testosteronem w przypadku potwierdzonego niedoboru, systematyczny trening siłowy oraz właściwie zbilansowaną dietę. Każdy z tych elementów pełni odrębną, ale uzupełniającą się rolę w procesie odbudowy masy i funkcji mięśniowej.
Aktywność fizyczna, zwłaszcza trening oporowy, pozostaje najskuteczniejszym niefarmakologicznym narzędziem w walce z sarkopenią. Regularne ćwiczenia stymulują syntezę białek mięśniowych, poprawiają siłę i sprawność, a także zwiększają wrażliwość tkanek na działanie androgenów, wzmacniając tym samym efekty TRT.
Nie mniej istotna jest odpowiednia dieta. Podaż pełnowartościowego białka, witaminy D oraz mikroelementów, takich jak cynk i magnez, jest kluczowa dla prawidłowej regeneracji mięśni oraz aktywacji procesów anabolicznych niezbędnych do odbudowy masy mięśniowej.
Źródła:
https://www.mdpi.com/2077-0383/11/20/6202
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9605266
