Blog

Testosteron jest hormonem płciowym, który istotnie wpływa na ogólny stan zdrowia mężczyzn. Jego niedobór wiąże się z zaburzeniami metabolicznymi, a także z nadwagą i otyłością. Wśród mężczyzn, u których stwierdzono niski poziom testosteronu, obserwuje się przyrost tkanki tłuszczowej przy jednoczesnym zmniejszeniu masy mięśniowej. Wiąże się to ze zmianą proporcji sylwetki i utratą męskiej budowy ciała. W poniższym artykule przyglądamy się związkowi przyczynowo-skutkowemu, jaki zachodzi pomiędzy składem i masą ciała a poziomem testosteronu.

Produkcja testosteronu w organizmie

Produkcja testosteronu regulowana jest przez oś podwzgórze-przysadka-gonady – układ, którego rolą jest zapewnienie optymalnego poziomu hormonów płciowych w organizmie. Podwzgórze wydziela hormon uwalniający gonadotropinę (GnRH), która stymuluję przysadkę mózgową do wydzielania hormonu luteinizującego (LH). Ostatecznie, LH pobudza produkcję testosteronu w jądrach. 

Aby utrzymać poziom hormonów płciowych na odpowiednim poziomie, na osi podwzgórze-przysadka-gonady dochodzi również do sprzężenia zwrotnego. W momencie, gdy poziom testosteronu jest za wysoki, podwzgórze ogranicza wydzielanie GnRH. 

Ten złożony proces umożliwia utrzymanie równowagi hormonalnej w organizmie, wpływającej na funkcjonowanie wielu układów, a konsekwencji na ogólne zdrowie, samopoczucie i jakość życia mężczyzny.  

Jak testosteron wpływa na mięśnie i wytrzymałość?

Testosteron wpływa na proces wzrostu masy mięśniowej, dzięki następującym funkcjom:

• Stymuluje syntezę białek, które tworzą tkankę mięśniową – testosteron przyspiesza proces różnicowania macierzystych komórek mezenchymalnych do linii miogennej. Struktura ta tworzy włókna mięśniowe.
• Zwiększa poziom hormonu wzrostu w organizmie – somatotropina odpowiada za wzrost masy oraz siły mięśni.
• Zwiększa produkcję komórek satelitarnych, które są prekursorami komórek mięśniowych.
• Hamuje działanie kortyzolu – ograniczając ilość „hormonu stresu” w organizmie, testosteron spowalnia tempo rozpadu komórek mięśniowych.
• Zwiększa produkcję czerwonych krwinek – dzięki zwiększonej ilości erytrocytów mięśnie mogą być skuteczniej zaopatrywane w tlen, co zwiększa ich wytrzymałość. 

Zachowanie optymalnego poziomu testosteronu umożliwia zwiększenie i utrzymanie masy mięśniowej, a także szybszą i bardziej efektywną regenerację. Nie bez znaczenia dla wytrzymałości i siły pozostaje również pozytywny wpływ testosteronu na gęstość kości – dzięki niej szkielet może znosić większe obciążenia, przy mniejszym ryzyku kontuzji.

Testosteron i tkanka tłuszczowa

Testosteron odgrywa znaczącą rolę nie tylko w budowie masy mięśniowej, ale również w dystrybucji i metabolizmie tkanki tłuszczowej. Hormon wpływa zatem nie tylko na ilość, ale również rozmieszczenie komórek tłuszczowych – łatwo zauważyć, że mężczyźni posiadają ich zdecydowanie mniej w okolicy ud czy pośladków, a więc miejscach, w których zwykle gromadzi się ona u kobiet.

U mężczyzn z niedoborem testosteronu bardzo często obserwuje się wzrost tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha oraz zwiększoną ilość tłuszczu trzewnego, magazynowanego w bezpośrednim otoczeniu narządów wewnętrznych. Z czego to wynika? Oto najważniejsze czynniki:

• Zmniejszona masa mięśniowa – niedobór testosteronu może spowodować zmniejszenie tkanki mięśniowej, co, z powodu zmniejszenia liczby kalorii spalanych w spoczynku, bezpośrednio przekłada się na obniżenie tempa metabolizmu.
• Zespół metaboliczny – u mężczyzn z niedoborem testosteronu często obserwujemy objawy zespołu metabolicznego, takie jak otyłość brzuszna, podwyższone ciśnienie krwi i zwiększony poziom trójglicerydów. Stan ten może prowadzić do chorób serca i układu krążenia, a także cukrzycy typu 2.
• Błędne koło – zwiększona ilość tkanki tłuszczowej, zwłaszcza tłuszczu trzewnego, może prowadzić do obniżenia poziomu testosteronu. W konsekwencji niedoboru postępuje przyrost tkanki tłuszczowej i dalsze obniżanie testosteronu, tworząc błędne koło nasilających się objawów.

Patrząc na zależność pomiędzy testosteronem a składem i masą ciała z drugiej strony, warto zauważyć, prawidłowy poziom hormonu płciowego utrzymuje wysokie tempo przemiany materii – co pozwala efektywnie kontrolować wagę. Co więcej, testosteron wpływa na proces fizjologicznej lipolizy, czyli rozkładania zmagazynowanych komórek tłuszczowych i pozyskiwania z nich energii. Zmniejsza przy tym proces różnicowania preadipocytów w dojrzałe komórki tłuszczowe, zapobiegając ich nadmiernemu magazynowaniu.

Terapia zastępcza testosteronem a zmiana sylwetki

Przeprowadzono szereg badań potwierdzających wpływ TRT na masę mięśniową i tkankę tłuszczową. U mężczyzn z niedoborem testosteronu, stosujących hormonalną terapię zastępczą, obserwuje się stały wzrost masy mięśniowej, siły, wytrzymałości oraz zmniejszenie ryzyka urazów.

TRT wpływa na redukcję tkanki tłuszczowej, zwłaszcza w okolicy brzucha. Zaobserwowano również zmniejszenie tłuszczu trzewnego, szczególnie niebezpiecznego dla zdrowia. 

W tym miejscu warto zauważyć, że terapia testosteronem wpływa na poprawę parametrów metabolicznych – wzrost wrażliwości na insulinę, obniżenie poziomu glukozy we krwi, poprawę profili lipidowych.

Źródła:

Pasiakos SM, Berryman CE, Karl JP i in. Effects of testosterone supplementation on body composition and lower-body muscle function during severe exercise- and diet-induced energy deficit: A proof-of-concept, single centre, randomised, double-blind, controlled trial.

Han, S., Jeon, YJ., Lee, T.Y. et al. Testosterone is associated with abdominal body composition derived from computed tomography: a large cross sectional study.

Ma H, Sun J, Wu X, Mao J, Han Q. Percent body fat was negatively correlated with Testosterone levels in male.

Kelly DM, Jones TH. Testosterone and obesity.