Niedobór testosteronu u mężczyzn objawia się charakterystycznymi symptomami, przede wszystkim obniżeniem libido oraz zaburzeniami erekcji. Objawom o charakterze seksualnym towarzyszą problemy natury psychicznej – obniżony nastrój, stany depresyjne i lękowe – oraz choroby metaboliczne, takie jak cukrzyca, osteoporoza czy zwiększone ryzyko miażdżycy. Terapia zastępcza testosteronem (TRT) to bezpieczna i skuteczna metoda leczenia, przeznaczona dla mężczyzn, u których stwierdzono niedobór testosteronu. Od ponad 70 lat TRT poprawia jakość życia mężczyzn i pozwala zapobiegać chorobom cywilizacyjnym, tym samym wydłużając życie pacjentów. Podobnie jak inne rodzaje terapii hormonalnych, nie jest jednak wolna od przeciwwskazań. Omówimy je w poniższym wpisie.
Rak sutka i gruczołu krokowego
Bezwzględnymi przeciwwskazaniami do rozpoczęcia terapii testosteronem są:
- rak gruczołu krokowego – lub duże ryzyko rozwoju nowotworu, np. nieprawidłowy wynik badania PSA (powyżej 4 ng/mL lub powyżej 3 ng/mL u mężczyzn z grupy ryzyka), wyczuwalny niezdiagnozowany guz prostaty. Terapię testosteronem można rozpocząć u pacjentów po prostatektomii radykalnej po roku od przeprowadzenia zabiegu, o ile nie ma dowodów na wznowienie się procesów nowotworowych.
- rak sutka – dotyczy zarówno nowotworu w trakcie terapii, jak i pacjentów wyleczonych, z rakiem sutka w historii medycznej.
Co ważne, liczne badania kliniczne nie wykazały, by terapia testosteronem zwiększała ryzyko wystąpienia nowotworu prostaty. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj: Obalamy mity: wpływ terapii testosteronem na prostatę i układ sercowo-naczyniowy.
Zaawansowana policytemia
Istotny nadmiar czerwonych krwinek (erytrocytów) w krwiobiegu i wzrost hematokrytu (stosunek objętości erytrocytów do objętości pełnej krwi) to bezwzględne przeciwwskazanie do rozpoczęcia terapii testosteronem. Za wartość wykluczającą pacjenta z TRT uznaje się hematokryt powyżej 54%.
Policytemię można wykryć podczas morfologii, której wykonanie jest obowiązkowe przed rozpoczęciem leczenia. Ze względu na możliwość wzrostu hematokrytu w trakcie terapii testosteronem, badanie jest regularnie powtarzane.
Co w przypadku wystąpienie policytemii w trakcie leczenia? O dalszym postępowaniu decyduje lekarz. Najczęściej konieczne jest przerwanie terapii testosteronem do czasu unormowania się wyników, a następnie stopniowe wprowadzanie niskich dawek hormonu, połączone ze ścisłym monitorowaniem poziomu erytrocytów i hematokrytu.
Zaawansowane dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych
Terapia testosteronem jest bezwzględnie przeciwwskazana w przypadku zaawansowanych objawów LUTS (z angielskiego lower urinary track symptomps), takich jak: częstomocz, ból i/lub pieczenie w trakcie oddawania moczu, nierównomierny strumień moczu, naglące parcie na pęcherz i inne.
Stopień zaawansowania LUTS ocenia się poprzez badania fizykalne, obrazowe i laboratoryjne. Wykorzystuje się również kwestionariusz objawów mikcyjnych IPSS, pozwalający określić nasilenie objawów ze strony dolnych dróg moczowych.
Uwaga! Łagodny rozrost gruczołu krokowego – o ile nie towarzyszą mu niepokojące objawy, np. utrudnienie odpływu moczu – nie jest przeciwwskazaniem do prowadzenia terapii testosteronem.
Względne przeciwwskazania do rozpoczęcia terapii testosteronem
Do względnych przeciwwskazań w terapii testosteronem zalicza się:
- choroby sercowo-naczyniowe,
- zawał mięśnia sercowego lub inny incydent sercowo-naczyniowy w historii,
- choroby predysponujące do poliglobulii (zwiększenia ilości czerwonych krwinek), takie jak bezdech senny czy przewlekła obturacyjna choroba płuc,
- inne poważne choroby organiczne.
Względne przeciwwskazania nie wykluczają możliwości rozpoczęcia terapii testosteronem, jeżeli korzyści z jej stosowania są większe niż potencjalne ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych. O rozpoczęciu TRT u pacjenta ze względnymi przeciwwskazaniami decyduje lekarz, po zapoznaniu się z historią medyczną oraz przeprowadzeniu niezbędnych badań diagnostycznych.