Niedobór testosteronu u mężczyzn objawia się charakterystycznymi symptomami, przede wszystkim obniżeniem libido oraz zaburzeniami erekcji. Objawom o charakterze seksualnym towarzyszą problemy natury psychicznej – obniżony nastrój, stany depresyjne i lękowe – oraz choroby metaboliczne, takie jak cukrzyca, osteoporoza czy zwiększone ryzyko miażdżycy. Terapia zastępcza testosteronem (TRT) to bezpieczna i skuteczna metoda leczenia, przeznaczona dla mężczyzn, u których stwierdzono niedobór testosteronu. Od ponad 70 lat TRT poprawia jakość życia mężczyzn i pozwala zapobiegać chorobom cywilizacyjnym, tym samym wydłużając życie pacjentów. Podobnie jak inne rodzaje terapii hormonalnych, nie jest jednak wolna od przeciwwskazań. Omówimy je w poniższym wpisie.
Rak sutka i gruczołu krokowego
Bezwzględnymi przeciwwskazaniami do rozpoczęcia terapii testosteronem są:
- rak gruczołu krokowego – lub duże ryzyko rozwoju nowotworu, np. nieprawidłowy wynik badania PSA (powyżej 4 ng/mL lub powyżej 3 ng/mL u mężczyzn z grupy ryzyka), wyczuwalny niezdiagnozowany guz prostaty. Terapię testosteronem można rozpocząć u pacjentów po prostatektomii radykalnej po roku od przeprowadzenia zabiegu, o ile nie ma dowodów na wznowienie się procesów nowotworowych.
- rak sutka – dotyczy zarówno nowotworu w trakcie terapii, jak i pacjentów wyleczonych, z rakiem sutka w historii medycznej.
Co ważne, liczne badania kliniczne nie wykazały, by terapia testosteronem zwiększała ryzyko wystąpienia nowotworu prostaty. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj: Obalamy mity: wpływ terapii testosteronem na prostatę i układ sercowo-naczyniowy.
Zaawansowana policytemia
Istotny nadmiar czerwonych krwinek (erytrocytów) w krwiobiegu i wzrost hematokrytu (stosunek objętości erytrocytów do objętości pełnej krwi) to bezwzględne przeciwwskazanie do rozpoczęcia terapii testosteronem. Za wartość wykluczającą pacjenta z TRT uznaje się hematokryt powyżej 54%.
Policytemię można wykryć podczas morfologii, której wykonanie jest obowiązkowe przed rozpoczęciem leczenia. Ze względu na możliwość wzrostu hematokrytu w trakcie terapii testosteronem, badanie jest regularnie powtarzane.
Co w przypadku wystąpienie policytemii w trakcie leczenia? O dalszym postępowaniu decyduje lekarz. Najczęściej konieczne wprowadzenie przez pacjenta działań, które pozwalają obniżyć ilość erytrocytów i wartość hematokrytu, a jeżeli takie działania nie są wystarczające, to konieczne jest przerwanie terapii testosteronem do czasu unormowania się wyników, a następnie stopniowe wprowadzanie niskich dawek hormonu, połączone ze ścisłym monitorowaniem poziomu erytrocytów i hematokrytu.
Zaawansowane dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych
Terapia testosteronem jest bezwzględnie przeciwwskazana w przypadku zaawansowanych objawów LUTS (z angielskiego lower urinary track symptomps), takich jak: częstomocz, ból i/lub pieczenie w trakcie oddawania moczu, nierównomierny strumień moczu, naglące parcie na pęcherz i inne.
Stopień zaawansowania LUTS ocenia się poprzez badania fizykalne, obrazowe i laboratoryjne. Wykorzystuje się również kwestionariusz objawów mikcyjnych IPSS, pozwalający określić nasilenie objawów ze strony dolnych dróg moczowych.
Uwaga! Łagodny rozrost gruczołu krokowego – o ile nie towarzyszą mu niepokojące objawy, np. utrudnienie odpływu moczu – nie jest przeciwwskazaniem do prowadzenia terapii testosteronem.
Względne przeciwwskazania do rozpoczęcia terapii testosteronem
Do względnych przeciwwskazań w terapii testosteronem zalicza się:
- choroby sercowo-naczyniowe,
- zawał mięśnia sercowego lub inny incydent sercowo-naczyniowy w historii,
- choroby predysponujące do poliglobulii (zwiększenia ilości czerwonych krwinek), takie jak bezdech senny czy przewlekła obturacyjna choroba płuc,
- inne poważne choroby organiczne.
Względne przeciwwskazania nie wykluczają możliwości rozpoczęcia terapii testosteronem, jeżeli korzyści z jej stosowania są większe niż potencjalne ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych. O rozpoczęciu TRT u pacjenta ze względnymi przeciwwskazaniami decyduje lekarz, po zapoznaniu się z historią medyczną oraz przeprowadzeniu niezbędnych badań diagnostycznych.
Źródła:
Testosterone replacement therapy. Arcangelo Barbonetti, Settimio D’Andrea, Sandro Francavilla.
Testosterone Therapy: What We Have Learned From Trials. Giovanni Corona, Luiz Otavio Torres, Mario Maggi.
Use of testosterone replacement therapy in the United States and its effect on subsequent prostate cancer outcomes. Alan L Kaplan, Jim C Hu.
Prostate-specific antigen changes and prostate cancer in hypogonadal men treated with testosterone replacement therapy. Robert M Coward, Jay Simhan, Culley C Carson 3rd.
Risks of testosterone replacement therapy in men. E. Charles Osterberg, Aaron M. Bernie, Ranjith Ramasamy.
