Męski blog

Pierwsze doniesienia na temat wpływu testosteronu na nastrój pochodzą jeszcze z XIX wieku. Ówczesny lekarz, dr Charles Brown-Sequard, wstrzyknął sobie bogatą w testosteron substancję pochodzącą ze zwierzęcych jąder i zaobserwował, że jego stan psychiczny uległ poprawie. Od tamtego czasu przeprowadzono wiele badań – o zdecydowanie większej wartości naukowej – które potwierdzały zależność pomiędzy objawami depresji a poziomem męskiego hormonu płciowego. Co wiemy dzisiaj? Czy testosteron znajduje zastosowanie w leczeniu depresji u mężczyzn?   

Depresja – choroba XXI wieku

Eksperci Światowej Organizacji Zdrowia szacują, że depresja to problem, z którym mierzy się około 280 milionów osób, co czyni ją drugą najczęściej występującą chorobą na świecie. Znalazła się ona na jedenastym miejscu spośród najczęstszych przyczyn niepełnosprawności i śmiertelności – po m.in. chorobach serca i układu krążenia, cukrzycy i przewlekłej choroby obturacyjnej płuc. Ze względu na to, że z roku na rok depresja wykrywana jest coraz częściej, prognozuje się, że do 2030 roku może stać się ona najczęściej rozpoznawaną chorobą na świecie.

Depresja prowadzi do obniżonej jakości życia, przyczynia się do rozwoju chorób współistniejących i śmierci, przede wszystkim na skutek samobójstwa. Według oficjalnych statystyk depresja dotyka częściej kobiety niż mężczyzn (stosunek 2:1, wahający się w zależności od kraju), chociaż wielu specjalistów je podważa, sugerując, że dysproporcja ta wynika z mniejszej skłonności mężczyzn do szukania pomocy psychologicznej.     

Kto choruje na depresję? Czynniki ryzyka

Depresja to choroba o bardzo złożonej – i wciąż nie do końca poznanej – etiologii. Aktualny stan wiedzy pozwala nam stwierdzić, że przyczynia się do niej kilka czynników, takich jak:

• Niedobór neuroprzekaźników – redukcja neuroprzekaźników monoaminowych serotoniny, noradrenaliny i dopaminy wpływa na obniżenie funkcji poznawczych i objawy depresji – obniżenie motywacji, utratę zainteresowań i myśli samobójcze.
• Zaburzenia neurogenezy – badania wskazują na zmniejszoną gęstość i rozmiar komórek glejowych u osób z depresją. Ponadto, obrazowanie czynnościowe mózgu wykazują u nich nieprawidłową aktywność w sieciach czołowo-limbicznych i czołowo-ciemieniowych, czyli obszarach odpowiedzialnych za regulowanie emocji. Ważnym czynnikiem rozwoju depresji może być również zaburzone krążenie i metabolizm glukozy w mózgu.
• Zaburzenia endokrynologiczne – u pacjentów ze stwierdzoną depresją obserwuje się zwiększoną wrażliwość na bodźce awersyjne, zwiększoną ilość kortykoliberyny i kortyzolu, co sprawia, że ich reakcja na stres jest silniejsza niż u pozostałych ludzi. Badania potwierdzają również, że na rozwój depresji mogą wpływać zaburzenia funkcjonowania osi podwzgórze-przysadka-nadnercza.
• Stany zapalne – u osób ze stwierdzoną depresją stwierdza się podwyższone CRP (białka C-reaktywnego) oraz inne wskaźniki stanu zapalnego w organizmie. 
• Czynniki genetyczne – chociaż przeprowadzono wiele badań nad wpływem genów na depresję, ich wyniki nie są jednoznaczne. Aktualnie uważa się, że do wystąpienia choroby predysponuje połączenie czynników genetycznych i środowiskowych, które mogą zmieniać ekspresję genów, zwłaszcza w odpowiedzi na traumatyzujące lub stresujące doświadczenia.
• Czynniki środowiskowe – w etiologii depresji kluczową rolę wydają się odgrywać niezdrowe relacje, brak wsparcia i izolacja społeczna. 

Warto wspomnieć również o znaczeniu indywidualnych cech psychicznych w patofizjologii depresji. Osoby o nieadaptacyjnych przekonaniach, niskim poczuciu własnej wartości, braku umiejętności rozpoznawania i regulowania emocji znajdują się w grupie szczególnie narażonej na zaburzenia psychiczne.

Leczenie depresji – metody standardowe i nietypowe

Najlepsze rezultaty w leczeniu depresji zapewnia połączenie farmakoterapii i psychoterapii. Lekami pierwszego wyboru są inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) oraz inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny. Psychoterapia depresji najczęściej obejmuje terapię poznawczo-behawioralną, która pozwala podjąć pracę nad zmianą negatywnych przekonań i myśli na temat samego siebie, innych osób oraz świata.

Aktualnie istnieje kilka alternatywnych metod leczenia depresji, stosowane u pacjentów z lekooporną postacią choroby. Grupa ta obejmuje m.in. leki przeciwpsychotyczne, psychostymulanty, statyny i skopolaminę. 

Testosteron w leczeniu depresji

Badania nad zastosowaniem terapii zastępczej testosteronem w – niezależnym lub wspomagającym – leczeniu depresji wciąż trwają, jednak ich wyniki są obiecujące. Wiemy, że hormon ten istotnie wpływa na zachowanie, energię i nastrój mężczyzn. Wiemy również, że u pacjentów z niedoborem testosteronu częściej obserwuje się objawy depresyjne. 

Badania potwierdzają, że terapia testosteronem prowadzona u mężczyzn z niedoborem pozwala zmniejszyć uczucie zmęczenia, poprawia samopoczucie i pozytywnie wpływa na nastrój. Nie potwierdzono natomiast, by podawanie testosteronu mężczyznom z jego prawidłowym stężeniem wpływało na zmniejszenie objawów depresji. Z tego powodu aktualnie zaleca się, by terapię testosteronem stosować jedynie w leczeniu mężczyzn z niedoborem. 

Jeżeli doświadczasz objawów depresji i podejrzewasz, że poziom Twojego testosteronu może być obniżony, skontaktuj się z lekarzem. Pacjentom, którzy znajdują się pod opieką psychiatry i stosującym leki antydepresyjne, nie zaleca się rozpoczynania terapii (a tym bardziej samodzielnego odstawiania przyjmowanych środków) bez konsultacji z psychiatrą. 

Źródła:

Walther A, Breidenstein J, Miller R. Association of Testosterone Treatment With Alleviation of Depressive Symptoms in Men: A Systematic Review and Meta-analysis. JAMA Psychiatry. 2019 Jan 1;76(1):31-40. doi: 10.1001/jamapsychiatry.2018.2734. PMID: 30427999; PMCID: PMC6583468. 

Cuijpers P, Quero S, Dowrick C, Arroll B. Psychological Treatment of Depression in Primary Care: Recent Developments. Curr Psychiatry Rep. 2019 Nov 23;21(12):129. doi: 10.1007/s11920-019-1117-x. PMID: 31760505; PMCID: PMC6875158.

Rodgers S, Grosse Holtforth M, Hengartner MP, Müller M, Aleksandrowicz AA, Rössler W, Ajdacic-Gross V. Serum testosterone levels and symptom-based depression subtypes in men. Front Psychiatry. 2015 May 4;6:61. doi: 10.3389/fpsyt.2015.00061. PMID: 25999864; PMCID: PMC4418274.

Määttänen I, Gluschkoff K, Komulainen K, Airaksinen J, Savelieva K, García-Velázquez R, Jokela M. Testosterone and specific symptoms of depression: Evidence from NHANES 2011-2016. Compr Psychoneuroendocrinol. 2021 Mar 10;6:100044. doi: 10.1016/j.cpnec.2021.100044. PMID: 35757365; PMCID: PMC9216439.