Męski blog

Testosteron odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu męskich cech płciowych i utrzymywaniu sprawności seksualnej. Ma również ogromne znaczenie dla ogólnego zdrowia i jakości życia mężczyzn, a fakt ten coraz częściej zauważany jest przez lekarzy i innych specjalistów ochrony zdrowia. W ostatnich latach diagnostyka oraz terapia zaburzeń hormonalnych, przede wszystkim niedoboru testosteronu u mężczyzn, poczyniła znaczne postępy. Pomimo to, wciąż istnieje wiele różnic w pomiarach testosteronu pomiędzy laboratoriami. Brakuje powszechnie przyjętych norm dopasowanych do wieku, które pozwoliłyby na standaryzację pomiarów.

Kiedy warto sprawdzić poziom testosteronu?

Ponad 95% testosteronu produkowane jest w jądrach, a proces ten kontrolowany jest przez oś podwzgórze-przysadka-jądra. Większość testosteronu krążącego w organizmie związana jest z białkami – około 66% z globuliną wiążącą hormony płciowe (SHBG), 0% z albuminą. Pozostałe 2-4% nie jest połączone z białkami i to właśnie ten rodzaj testosteronu – określany mianem wolnego – uważa się za formę biologicznie aktywną. 

Warto w tym miejscu zauważyć, że wiązanie testosteronu z albuminą jest dość słabe, co umożliwia odłączenie hormonu od białka na poziomie naczyń włosowatych i aktywność biologiczną. Z tego powodu sumę testosteronu wolnego i związanego z albuminą określa się jako testosteron biodostępny. 

Pomiar testosteronu w surowicy krwi ma kluczowe znaczenie w diagnozie niedoboru testosteronu. Badanie zaleca się mężczyznom, u których występują jego objawy – więcej na ten temat przeczytasz tutaj: Jakie są objawy oraz skutki uboczne niedoboru testosteronu? W ramach profilaktyki warto przeprowadzić je jednorazowo u każdego mężczyzny w wieku 20-30 lat, a po przekroczeniu 35 lat – zaleca się wykonywać je regularnie. 

Badanie przeprowadza się również u dorosłych kobiet, u których podejrzewa się nadmiar androgenów, objawiających się trądzikiem lub nadmiernym owłosieniem.

Interpretacja wyników badania testosteronu

Testy diagnostyczne zostały zaprojektowane do oceny normalnego poziomu testosteronu u dorosłych mężczyzn. I chociaż bez wątpienia pozwalają one wykryć wartości znajdujące się poza górną granicą normy, analiza wyników z dolnej części zakresu – świadczących o niedoborze testosteronu – nastręcza trudności. Specjaliści wciąż nie uznali jednogłośnie, jaka wartość powinna być uznawana za dolny próg w pomiarze testosteronu u dorosłych mężczyzn. I słusznie, ponieważ równie istotnym czynnikiem, co sam poziom testosteronu całkowitego, jest także wrażliwość receptorów androgenowych, która u każdego mężczyzny może być inna. Między innymi z tego właśnie powody osoby, u których poziomy testosteronu są w granicach przyjętych norm laboratoryjnych również mogą doświadczać objawów niedoboru testosteronu i u których wprowadzenie leczenia TRT może być zasadne. 

Wahania poziomu testosteronu a zafałszowanie wyników badania

Interpretację wyników badania testosteronu utrudnia dodatkowo zmienność dobowa. Dowiedziono, że próbki pobrane o godzinie 16:00 od tych samych pacjentów wskazywały wartości o 20-25% niższe w porównaniu do próbek pobranych o 8:00. 

Co więcej, badania sugerują, że zmienność poziomu testosteronu w ciągu doby jest kwestią wysoce indywidualną. U około 30% mężczyzn, u których wykryto obniżony poziom hormonu, po ponownym pomiarze uzyskano wyniki mieszczące się w granicach normy. 

Wahania stężenia testosteronu mogą mieć związek z:

• Stresem – różne czynniki stresogenne mogą wpływać na poziom testosteronu.
• Chorobami – w przebiegu infekcji można zaobserwować spadek poziomu testosteronu nawet o 30%.
• Przyjmowanymi lekami – część leków, np. glikokortykoidy, może czasowo zmieniać produkcję testosteronu.

Ze względu na wiele czynników, które mogą wpływać na poziom testosteronu, a także na rozbieżne normy laboratoryjne, zaleca się, by wyniki badania zawsze konsultować z lekarzem. 

Standard pomiaru testosteronu

Aktualne wytyczne wskazują, że do badania testosteronu należy wykorzystać próbkę pobraną na czczo, w godzinach porannych. 

Kiedy wynik mieści się w dolnej granicy normy, zaleca się oznaczenie poziomu wolnego testosteronu. Złotym standardem pomiaru wolnego testosteronu jest dializa równowagowa, polegająca na zatrzymaniu testosteronu związanego z białkami poprzez półprzepuszczalną błonę. Wartość wolnego testosteronu oblicza się na podstawie stałej dysocjacji równowagowej w wiązaniach testosteronu z SHBG i albuminą.

Na stronie Męskiej Kliniki znajdziesz kalkulator, który ułatwi Ci obliczenie wolnego testosteronu na podstawie wartości albuminy, SHBG oraz testosteronu całkowitego. Możesz skorzystać z niego, by poznać swoje wyniki, jednak nie traktuj ich jako diagnozy. Zalecenia dotyczące postępowania – rozpoczęcia, zakończenia lub zaniechania terapii zastępczej testosteronem – może przedstawić jedynie lekarz. 

Natomiast mając wyniki wszystkich potrzebnych badań krwi, możesz wysłać zgłoszenie po rejestracji konta pacjenta na naszej stronie, a nasz zespół dokona bezpłatnej analizy i sprawdzi, czy w Twoim przypadku zachodzi przydatność wdrożenia leczenia testosteronem.

Źródła:

Hubert W. Vesper, Julianne Cook Botelho, Standardization of testosterone measurements in humans.

Rosner W, Vesper H, Toward excellence in testosterone testing: a consensus statement

Kapoor P, Luttrell BM, Williams D. The free androgen index is not valid for adult males