Męski blog

Badania kliniczne wykazały, że u mężczyzn z niskim poziomem testosteronu ryzyko zgonu jest wyższe niż w przypadku mężczyzn z prawidłowym poziomem. Za zwiększoną śmiertelność najczęściej odpowiadają choroby sercowo-naczyniowe i nowotwory. Wnioski te prowadzą do kluczowych pytań: czy niedobór testosteronu jest bezpośrednio związany z patogenezą tych schorzeń, czy jest jedynie biomarkerem złego stanu zdrowia? Czy terapia zastępcza testosteronem może opóźniać postęp choroby, poprawiać obraz kliniczny i rokowania? W poszukiwaniu odpowiedzi przeanalizujemy aktualny stan wiedzy na ten temat.

Badania nad śmiertelnością i poziomem testosteronu

Wiele podłużnych badań populacyjnych – obejmujących te same osoby na przestrzeni lat – wskazuje na zależność pomiędzy śmiertelnością (bez względu na przyczynę) a niskim poziomem testosteronu u mężczyzn. Oczywiście w literaturze znajdziemy również badania, które nie wykazują takiego związku, jednak są one zdecydowanie mniej liczne.

Przeglądy systematyczne oraz metaanalizy dostarczają nam dowodów na to, że niski poziom endogennego testosteronu jest powiązany ze zwiększonym ryzykiem śmierci – zarówno wtedy, kiedy pod uwagę weźmiemy śmierć o dowolnej przyczynie, jak i śmierć z przyczyn sercowo-naczyniowych.

Na podstawie przeprowadzonych badań możliwe było oszacowanie, że obniżenie poziomu testosteronu o 2,18 nmol/l względem normy dla mężczyzn, aż o 35% zwiększa ogólne ryzyko zgonu i o 25% zwiększa ryzyko zgonu w wyniku chorób sercowo-naczyniowych. 

Metaanaliza, którą opublikowano w European Journal of Endocrinology, wykazała zaś, że niski poziom testosteronu i wysoki poziom estradiolu u mężczyzn są niezależnymi wskaźnikami sygnalizującymi zwiększone ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego i związanej z nimi śmiertelności.

Niedobór testosteronu a śmiertelność w wyniku chorób

Za największą liczbę zgonów wśród mężczyzn z niedoborem testosteronu odpowiadają choroby sercowo-naczyniowe, nowotwory, cukrzyca typu 2. 

• Poziom testosteronu a zgony z powodu chorób sercowo-naczyniowych – dzięki licznym dowodom, pochodzącym zarówno z badań klinicznych, jak i badań markerów zastępczych, wiemy, że istnieje związek pomiędzy niskim poziomem testosteronu a chorobami układu krążenia. Siedmioletnie badanie kontrolne 930 mężczyzn z chorobą wieńcową wykazało zwiększoną śmiertelność w grupie z niskim testosteronem. Co więcej, niedobór testosteronu był drugim (po dysfunkcji lewej komory serca) czynnikiem determinującym śmiertelność. Podobną zależność zaobserwowano u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca, miażdżycą, przewlekłą niewydolnością serca. Szereg innych badań dowodzi, że istnieje związek pomiędzy niskim poziomem testosteronu a śmiertelnością z przyczyn sercowo-naczyniowych.
• Niedobór testosteronu a śmiertelność w cukrzycy – obserwacja mężczyzn chorych na cukrzycę typu 2 pozwoliła zauważyć, że u pacjentów z niedoborem testosteronu ryzyko zgonu było znacząco zwiększone.
• Testosteron a nowotwory – badanie 428 mężczyzn chorych na nowotwory niezwiązane z testosteronem wykazało, że odsetek pacjentów z niedoborem testosteronu wynosił 48% (przy uwzględnieniu testosteronu całkowitego) i 78% (przy pomiarze wolnego testosteronu), bez względu na rodzaj nowotworu, stadium czy stosowanie chemioterapii. Niektóre badania wskazują, że śmiertelność z powodu raka jest wyższa wśród mężczyzn z niedoborem testosteronu, jednak zależność ta wydaje się mniej jednoznaczna niż w przypadku chorób krążenia. 

Badania sugerują, że niski poziom testosteronu może wpływać również na zwiększoną śmiertelność w przebiegu chorób układu oddechowego czy nerek. 

Terapia zastępcza testosteronem a długość życia

Dotychczas opublikowane badania, oceniające wpływ TRT na śmiertelność mężczyzn z niedoborem testosteronu, dostarczają bardzo optymistycznych wniosków. 

Śmiertelność pacjentów z niedoborem testosteronu, u których wdrożono hormonalną terapię zastępczą, jest znacząco niższa niż w przypadku pacjentów, u których nie zastosowano TRT. Śmiertelność w pierwszej grupie wyniósł 10,3%, zaś wśród mężczyzn nieleczonych 20,7%, przy współczynniku śmiertelności 3,4 zgonów na 100 osobolat wśród pacjentów leczonych i 5,7 zgonów na 100 osobolat w pozostałej grupie.  Warto zauważyć przy tym, że wynik został skorygowany poprzez uwzględnienie wielu zmiennych, jak wiek, masa ciała czy choroby przewlekłe. 

W przeprowadzonych badaniach brakuje podejścia prospektywnego kontrolowanego placebo, jednak wynika to z wątpliwości etycznych, związanych z leczeniem placebo mężczyzn z niedoborem testosteronu przez długi okres czasu. 

Podsumowanie

Badania naukowe dostarczają nam dowodów na to, że poziom testosteronu jest nierozerwalnie związany z ogólnym stanem zdrowia mężczyzn, stanowi marker obecności poważnych chorób – w tym zaburzeń sercowo-naczyniowych czy nowotworów – a także ryzyka śmierci w wyniku ich rozwoju lub z jakiejkolwiek innej przyczyny. Terapia zastępcza testosteronem może zwiększać długość życia mężczyzn z niedoborem testosteronu. 

Źródła:

Stárka L. Testosteron a mortalita [Testosterone and mortality].

Muraleedharan, V. and Hugh Jones, T. (2014), Testosterone and mortality.

Bu B. Yeap, Ross J. Marriott, Girish Dwivedi, et al. Associations of Testosterone and Related Hormones With All-Cause and Cardiovascular Mortality and Incident Cardiovascular Disease in Men: Individual Participant Data Meta-analyses.

Michael P Muehlenbein, Jeffrey Gassen, Eric C Shattuck, Corey S Sparks, Lower testosterone levels are associated with higher risk of death in men

Richard J. Fantus, Cecilia Chang, Elizabeth A. Platz, et al. Serum Total Testosterone and Premature Mortality Among Men in the USA